Diyarbakır Mermer Sektörünün Türkiye Mermer Endüstrisindeki  Yeri;

Diyarbakir mermer sektörünün potansiyeli, mevcut perspektifi, üretim ve ihracati ile Türkiye mermer endüstrisindeki yeri.

Diyarbakir mermer sektöründe faaliyet gösteren firmalarin sektörel analizi yapilarak, sektörün yarattigi istihdam, pazar olanaklari, kapsamli bir sekilde verilmektedir.

Ayrıca diyarbakırda mermer Atölyeleri, mermer ustaları, diyarbakırda her geçen gün  inşaat sektörünün büyümesi ve bina giriş bölümlerinde, banyolarda, mutfak tezgahlarında, balkon denizliklerinde, mezar yapımında mermer tercih edildiği için mermer atölyeleri çoğalmaktadır.

1.GIRIS

Son yillarda, mimarlar ve dekoratörlerin yapilarda dogal tastan yapilan malzemeleri daha fazla tercih etmeleri dünya dogal tas üretiminin artmasina neden olmustur. Bu artisla birlikte mermer üretim ve isletme teknolojisi de önemli gelismelere göstermistir. Giderek daha mükemmel hale getirilen isletme teknikleri ile tas, daha kolay ve ekonomik olarak istenen sekilde islenerek bir çok kullanim alani bulmakta ve önümüzdeki yillarda da bu gelismenin devam edecegi tahmin edilmektedir. Bugün  bilinen mermer sahalarimizin sadece %8’lik bölümünü kullanmamiza ragmen gelismekte olan mermer sanayimizle dünyanin önemli dogal tas üreticileri arasina girmis durumdayiz. Ülkemizdeki önemli mermer rezervleri Anadolu ve Trakya boyunca genis bir bölgeye yayilmis olup farkli yapi da 120’nin üzerinde degisik renk ve desende mermer çesidi belirlenmistir. Afyon, Balikesir, Mugla, Eskisehir, Denizli, Tokat, Çanakkale, Konya, Bilecik, Kirsehir ve Elazig mermer rezervlerin ve isletmelerinin yogunlastigi illerdir. Son yillarda Diyarbakir’da yogun yatirim yapan iller arasina katilmistir. Bu illerde faaliyet gösteren 20 civarinda entegre tesis orta büyüklükte 40 isletme ve 1500 civarinda küçük ölçekli isletmede yilda yaklasik 13 milyon m2 nin üzerinde mermer islenmektedir. Sektörde 1000’e yaklasan dogal tas ocaklarinda, son yillarda toplam 1.5 milyon m3 (4 milyon ton) dolayinda üretim yapilmaktadir. Ocaklarin %90’i Anadolu’nun batisinda, Ege ve Marmara Bölgesinde yogunlasmistir. Mevcut ocaklarin  Balikesir, Afyon, Bilecik, Denizli, Mugla Eskisehir illerinde yer almaktadir. Bu bölgelerdeki üretim tüm üretimin yaklasik %65’ini olusturmaktadir. Türkiye’nin islenmis mermer ihracatinda  en önemli pazarlar i A.B.D., Israil, Türkmenistan, Suudi Arabistan ve Ispanya’dir. Ham-plaka ve blok mermer ihracatinda ise en önemli pazarlarimiz; Ispanya, Italya, Çin ve Almanya’dir

Uzakdogu’da Tayvan, Japonya ve Kore dogal tas ihracatimizin gelişmekte oldugu yeni pazarlardir. Önümüzdeki yillarda Çin’nin dogal tas ihracatimizda  ilk sirayi almasi büyük bir olasilik olarak görülmektedir. Son yillarda mermer isleme fabrikalari ve ocak yatirimlari açisindan, Amasya, Tokat ve Sivas, GAP Bölgesindeki iller arasinda ise Diyarbakir ve Elazig illeri öne çikmaktadir. Özellikle 90’li yillarin ikinci yarisindan itibaren  Diyarbakir’da ocak isletmecigi ile gelismeye baslayan mermer sektörü sonraki yillarda büyük ve orta boy isleme fabrikalarinin açilmasi ile önemli bir ivme kazanmis, daha çok ihracata dönük yapisi nedeniyle yöredeki diger birçok sektörü geride birakmistir. Diyarbakir yöresinde faaliyet gösteren mermer isletmelerin hizla artmasinda, yörenin mermer rezervi açisindan zengin ve kurulus yeri sartlari bakimindan elverisli konuma sahip olmasinin payi büyüktür Italya, Ispanya ve Yunanistan’da mermer rezervlerinin giderek azaldigi ve ocaklarin giderek verimsizlesmeleri nedeniyle özellikle Italya ve Ispanya dünya piyasalarinda mermerin ye rine sert taslari ikame etmeye baslamislardir. Ancak açik renkli mermerin isigi yansitma ve kapali mekanlarda serin bir ortam yaratma özelligi nedeniyle, sicak iklim bölgelerinde granit ve diger koyu renkli sert taslarin mermerin yerini almasi mümkün görünmemektedir. Bu anlamda, Diyarbakir yöresinde üretilen ve blok verimi yüksek olan bej mermer yataklari büyük bir ekonomik potansiyel olusturmaktadir. Yörede bej yataklari yani sira uluslararasi piyasada yogun bir talep gören hazar, pembe, siyah inci ve visne yataklari diger önemli bir potansiyel olusturmaktadir

2. DIYARBAKIR’DA MERMER OLARAK DEGERLENDIRILEN KIREÇTASLARININ POTANSIYELI VE JEOLOJISI

Güneydogu Anadolu Bölgesi kuzeyinde Güneydogu Anadolu ofiyolit kusagi gü neyde ise Arap platformu yer almaktadir. Ofiyolit kusaginda serpantinler ve ofikalsitler olan Elazig vişne yataklari isletilmektedir. Arap platformu ise miyosen yasli deformasyon geçirmemis ve yatay konumdaki sig denizel kireçtaslari ile önemli bir mermer potansiyeli sunmaktadir. Miyosen kireçtaslarinin tortulastigi alan kuzeyde Ergani ve Hani bölgesinden baslayarak güneyde Suriye sinirina kadar uzanmaktadir. Hazro, Hani ve Çermik yöresindeki kireçtaslari tipik olarak resifal fasiyesde çökelmistir ve bunlar platformun kuzey siniri boyunca set resiflerinin olustugu bölgelerde verimli mermer yataklari isletilmektedir. Set resiflerinin siralandigi bu sinirin daha kuzeyinde ise kirintili Lice formasyonu çökelmistir. Lice havzasi daha kuzeyden ilerleyen, naplarin önünde gelismis bir havzadir .Set resiflerinin siralandigi Miyosen platformunun güneyinde ise set ardi havza bulunmaktadir. Burada çökelen ince tabakali killi kirintili kireçtaslari mermer blok isletmeciligine uygun özellik tasimamaktadirlar. Ancak ara ara yanal yönde devamsiz olan yama resifleri bu genis alanda gelismis ve blok mermer üretilecek kireçtaslari bu sinirli alanlarda çökelmistir. Güneydogu Anadolu Bölgesinde Miyosen set resiflerinin gelisebilecegi platformun kuzey kenari Siirt’en Adiyaman’a kadar uzanan bir alanda yer almaktadir ve bu alan blok üretilecek benzer kireçtaslarinin bulunabilecegi büyük bir potansiyel olusturmaktadir Güneydogu miyosen mostralari ve set resiflerinin bulunmasi beklenen umutlu alanlar Güney Dogu Anadolu Bölgesinin bilinen kireçtasi rezervleri 9.000.000 m3 olarak belirtilse de detayli jeolojik etütlerle gerçek rakamin bu degerin çok üstünde oldugu tahmin edilmektedir

Türkiye

Adapazari,Balikesir,Bilecik,Bursa,Izmir,Manisa,Adana,Burdur,Hatay,Ankara,Eskisehir,Kayseri,Konya,Bartin,Elazig,Diyarbakir

3. DIYARBAKIR DOGAL TASLARIN (KIREÇTASLARI–BAZALT) FIZIKSEL-MEKANIK VE KIMYASAL ÖZELLIKLERI

Son yillarda Diyarbakir’in Hazro, Hani, Çermik ve Çüngüs ilçeleri yakinlarinda bej, açik bej, pembe ve siyah renkli kireçtaslarinda blok isletmeciligi yapilmakta ve bu bloklarin çogu ihraç edilmektedir. Yörede üretilen kire çtaslarinin fiziksel, mekanik ve petrorafik özellikleri genelde birbirine yakin olmasiyla birlikte Çüngüs bölgesinde üretilen bej ve siyah inci olarak adlandirilan kireçtaslarinin silis içerikleri digerlerine oranla daha yüksektir. Diyarbakir yöresinde blok isletmeciligi yapilan bazi kireçtaslarinin fiziksel ve mekanik ve  kimyasal özellikleri de verilmistir.

Diyarbakir’da üretilen bazi kireçtaslarinin fiziksel ve mekanik özellikleri

Fizikse ve mekanik özellikler

Diyarbakir Hani/Saklat Bej

Diyarbakir Hazro/Kirmatas Pembe (pink)

Diyarbakir Çermik Hazar Pembe (pink)

Diyarbakir Çüngüs Bej

Diyarbakir Çüngüs Siyah Inci

4. SONUÇLAR

Diyarbakir’in Türkiye mermer sektörüne sagladigi katkilarin belirlenmesi ve son yillarda gösterdigi asamalarin tespiti açisindan bu çalisma büyük önem tasimaktadir. Bunlara ek olarak 2003 yilinda Ergani, Silvan ve Kulp bölgelerinde açilan yeni ocaklar açilmistir. Son yillarda Diyarbakir’daki  mermer isleme fabrika sayilarinin  hizla artmasiyla islenmis ürün ihracati arttirmis ve ülke ekonomisine katma deger olarak önemli bir katki saglanmistir. Yörede, 2002 yilinda toplam 12 adet mermer isleme fabrikasi faaliyet göstermis (iki isleme fabrikasi da kurulma asamasindadir) ve 2002 yili itibariyle Diyarbakir mermer endüstrisinde çalisan toplam personel sayisi 895 dür. Bölgede Türkiye ortalamasi üzerinde gerçekle sen nüfus artis hizi ve issizlik potansiyeli dikkate alindiginda, mermer sektörünün emek yogun özelligi ve bu sektörde yörede son yillarda yasanan gelismelerin önemini bir kat daha arttirmaktadir. Yörede, mermer sektöründe faaliyet gösteren isletmelerde yasanan öncelikli sorunlar önem sirasina göre; kalifiye eleman yetersizligi, enerji,yol,su (altyapi) gereksinimi, sermaye yetersizligi, pazarlama ve rekabet yogunlugu olarak tespit edilmistir.

5. DEGERLENDIRME

Ihracata yönelik çalisan firmalarin uluslararasi ticarete yön veren kurallari daha iyi bilmesi artik bir zorunluluk haline gelmistir. Artan rekabet ve pazara yönelik üretim is hayatinda basarinin vazgeçilmez unsurlaridir. Günümüzde sadece düsük fiyat üzerinde rekabet etmek artik firmalar için yeterli olmamakta, önemli olan pazarin istedigi ürünü, dogru zaman, dogru kalite ve dogru fiyatta verebilmektir. Bu nedenle de firmalarin kendilerine has rekabetçi üstünlüklerini olusturup pazarda farklilasmalari büyük önem arz etmektedir. Dogal tas sektörü de dünya ticaretinde yasanan degisimden payini almistir. Son yillarda dogal taslarin, özellikle insaat ve dekorasyon sektörlerinde kullanim alaninin genislemesi ile dogal tas ticareti büyük bir ivme kazanmistir. Artan dünya ticareti firmalar için yeni firsatlar olusturmakla birlikte tehditleri de beraberinde getirmektedir. Alicilarin giderek daha sofistike ve üst kalite ürünlere yönelmis olmalari, üreticilerin stratejik önlemler almasini zaruri hale getirdigi açiktir.

Diyarbakir’da kurulan mermerciler dernegi öncülügünde sektörel kümelerin önemli bir ögesi olan birlikler ve sektörel dis ticaret sirketlerinin kurulmasi, fuarlar ve benzeri organizasyonlara isletmecilerin etkin katiliminin saglanmasi bölgenin rekabet gücünü önemli oranda arttiracaktir.

Bölgemizde daha yüksek oranlarda olusan ve sanayide yaygin bir kullanim alani olan artiklarinin degerlendirilmesi yoluna gidilmelidir.